Generał Józef Haller w Nakle nad Notecią
W zbiorach Muzeum Ziemi Krajeńskiej zachowały się dwie fotografie (pod nr MZK F/341 i MZK F/1565) dokumentujące pobyt gen. Józefa Hallera w Nakle nad Notecią. Nie są one niestety datowane, ale najprawdopodobniej wiążą się z rokiem 1921, kiedy to były dowódca Błękitnej Armii dwukrotnie gościł w naszym mieście.
Wbrew popularnej legendzie to nie wojska Hallera wyzwalały Nakło w styczniu 1920 r., a 59 pułk piechoty wielkopolskiej pod dowództwem mjr. Stanisława Wrzalińskiego, niemniej generał czuł się z tą ziemią związany przez wzgląd na dużą liczbę żołnierzy jego wojsk, która stąd pochodziła lub osiedliła się tu po odzyskaniu niepodległości. Weterani Błękitnej Armii postanowili założyć Związek Hallerczyków, czyli organizację kombatancką w której oprócz nich znaleźli się Górnoślązacy zdemobilizowani z Wojska Polskiego. Oficjalnie zarejestrowano związek dopiero w 1924 r., ale pierwsze koła powstawały już w drugiej połowie 1920 r. na Śląsku, a następnie w Wielkopolsce i na Pomorzu.
W Nakle nad Notecią oddział hallerczyków podjął działalność 1921 r. i był tym samym jednym z najszybciej założonych w naszym regionie. Oficjalne uroczystości związane z tym wydarzeniem miały miejsce w niedzielę 19 czerwca. Dziennik Bydgoski w nr 137 z 18 czerwca opisywał planowany przebieg wydarzeń: o 9.00 rano uczestnicy mieli spotkać się na rynku pod ratuszem, następnie udać się na mszę połączoną z poświęceniem sztandaru. Na popołudnie przewidziano koncert w parku miejskim, fajerwerki i zabawę taneczną. Za pośrednictwem Dziennika organizatorzy zapraszali jak największą liczbę hallerczyków z powiatu wyrzyskiego.
Generał Haller został zaproszony na to wydarzenie jako honorowy prezes związku. Po raz drugi przybył do Nakła 14 sierpnia tego samego roku i zgodnie z relacją z Dziennika Bydgoskiego z 18 sierpnia ( nr 187) był entuzjastycznie przyjmowany przez mieszkańców miasta. Nic w tym dziwnego, był on postacią niezwykle popularną i to nie tylko wśród swoich byłych żołnierzy. Jako dowódca Frontu Pomorskiego kojarzył się miejscowej ludności z powrotem w granice wolnej Polski. Jako doświadczony dowódca i sprawny organizator w 1920 roku został Generalnym Inspektorem Armii Ochotniczej a w czasie Bitwy Warszawskiej dowodził frontem Północnym. W czasach pokoju zaangażował się w działalność społeczną. Oprócz wspomnianego już związku hallerczyków w latach 1920-24 był przewodniczącym Związku Harcerstwa Polskiego oraz Prezesem Głównego Komitetu polskiego Czerwonego Krzyża.
Rysę na jego wizerunku stanowiły oskarżenia o sprzyjanie nacjonalizmowi i antysemityzmowi. Zdarzało mu się też w otwarty sposób krytykować Marszałka Piłsudskiego i rządy sanacji, czym narażał się na reperkusje, między innymi został przesunięty w stan spoczynku w 1926 r. Odsunięcie od funkcji w armii rekompensował sobie wspomnianą wyżej pracą społeczną. W czasie II wojny światowej przedostał się przez Rumunię na Zachód i werbował ochotników do polskich oddziałów we Francji, a po jej kapitulacji osiadł w Wielkiej Brytanii gdzie w pełnił funkcję Ministra Oświaty w Rządzie na Uchodźstwie.
Generał Józef Haller zmarł w Londynie w 1960 r. Jakkolwiek nie oceniać jego osoby, zwłaszcza przez pryzmat kontrowersyjnych poglądów na niektóre kwestie, to należy mu oddać sprawiedliwość za wybitne zasługi na rzecz polskiej armii. Dziś w Nakle mamy oprócz dwóch zdjęć z pobytu generała także ulicę jego imienia na stałe wpisaną w obraz naszego miasta.
Anna Sergott
Muzeum Ziemi Krajeńskiej
Zasady udostępniania informacji ze strony www.muzeum.naklo.pl oraz mediów społecznościowych Muzeum Ziemi Krajeńskiej:
Mediom niebędącym jednostkami organizacyjnymi Miasta i Gminy Nakło nad Notecią zabrania się pobierania całości tekstu i grafik opublikowanych na stronie www.muzeum.naklo.pl oraz w mediach społecznoścowych Muzeum Ziemi Krajeńskiej. Jednocześnie, by nie utrudniać dotarcia do informacji publikowanych na stronie www.muzeum.naklo.pl oraz w mediach społecznościowych Muzeum Ziemi Krajeńskiej czytelnikom innych portali i mediów zezwala się na poniższą formę publikowania ww. informacji:
1. Zamieszczenie tytułu informacji,
2. Publikację maksimum dwuzdaniowej zajawki informacji,
3. Zamieszczenie odnośnika do materiału źródłowego w formie: „Więcej szczegółów na stronie…”
