Wodą połączeni. Wystawa z okazji 250 rocznicy rozpoczęcia budowy Kanału Bydgoskiego

1. marca 2023 roku minęło równo 250. lat od rozpoczęcia budowy Kanału Bydgoskiego. Właśnie z powodu tej wyjątkowej rocznicy stworzyliśmy wystawę dotyczącą historii tego wyjątkowego przekopu. Przygotowując tą ekspozycję postanowiliśmy zaprezentować kilka niezwykle interesujących tematów wynikających bezpośrednio lub pośrednio z budowy Kanału Bydgoskiego.

Tytuł ekspozycji „Wodą połączeni” można interpretować dosłownie, jako odniesienie do Kanału Bydgoskiego, który dosłownie spina ze sobą dorzecza Wisły i Odry, jak i ogólnie w stosunku do rzek, które często łączą ze sobą miasta, regiony, a nawet państwa. Budując Kanał Bydgoski nie tylko połączono dorzecza Wisły i Odry, ale również stworzono międzynarodowy szlak żeglugi śródlądowej łączący Europę Środkową z Zachodnią i Wschodnią. Od tej pory można było transportować towary z Wisły w kierunku zachodnim oraz w drugą stronę. Powstanie tej drogi wodnej zapoczątkowało rozwój gospodarczy regionu nadnoteckiego, ale przede wszystkim Bydgoszczy, która stała się największym śródlądowym portem drzewnym w Niemczech oraz dużym ośrodkiem przetwórstwa drzewnego.

Kolejnym interesującym aspektem wynikającym bezpośrednio z budowy przekopu jest przekształcenie krajobrazu Doliny Toruńsko-Eberswaldzkiej, w tym uregulowanie koryt rzek, transformacja dotychczasowych nieużytków pod łąki, pastwiska i pola uprawne. Dziś trudno nam sobie wyobrazić, że przeszło 250 lat temu te tereny wyglądały zupełnie inaczej. Wcześniej Noteć nieustannie zmieniała swój kształt, tworząc na całej swojej długości nowe zakola, odnogi, wyspy i tereny podmokłe. Innymi słowy to ona, a nie człowiek, wpływała na wygląd otaczającego ją krajobrazu Doliny Toruńsko-Eberswaldzkiej. Zresztą nie bez powodu Niemcy żartobliwie określali Noteć „Polskim Nilem”.

Budowa Kanału Bydgoskiego wpłynęła również na życie codzienne mieszkańców okolicznych miast i wsi. Najlepiej było to widać na przykładzie Bydgoszczy, gdzie dla przykładu Planty nad Kanałem Bydgoskim stały się miejscem spacerów, spotkań, odpoczynku i zabaw. Natomiast w Nakle niedaleko połączenia Kanału Bydgoskiego z Notecią powstało kąpielisko, potocznie zwane Łazienkami Miejskimi. Praktycznie w każdym mieście nad omawianą trasą wodną dużym zainteresowaniem cieszyły się różne sporty wodne.

Mówiąc o drodze wodnej Wisła-Odra należy również pamiętać o jej aspekcie przyrodniczym. Choć człowiek przekształcił Dolinę Toruńsko-Eberswaldzką wedle własnego uznania, przyroda i tak dała radę się dostosować do tych przemian. Dziś Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego jest obszarem chronionym programem Natura 2000, oraz zaliczono ją do wykazu Obszarów specjalnej ochrony ptaków. Ponad to w regionie znajdują się również rezerwaty przyrody w tym Kruszyn (leśny), Hedera (florystyczny), Las Minikowski (leśny),  Łąki Ślesińskie (florystyczny i ornitologiczny), Skarpy Ślesińskie (florystyczny). 

Rzeki naszego regionu od wieków stanowiły źródło pożywienia, zapewniając obfite połowy ryb słodkowodnych oraz skorupiaków. W dzisiejszych czasach w kilku miejscach doliny założono stawy rybne, na których prowadzona jest intensywna hodowla ryb – Występ, Ślesin, stawy Antoniny, Smogulec, Ostrówek.

Uzupełniem wystawy były prace ceramiczne powstałe podczas spotkań Koła Ceramików Nakielskich. W trzech gablotach zaprezentowaliśmy przedmioty wzorowane na faunie i florze Kanału Bydgoskiego.

Również zachęcamy do obejrzenia marcowego Magazynu nakielskiego, w którym między innymi znalazł się reportaż dotyczacy naszej wystawy.