„Zagłada Romów i Sinti w Europie"

oraz „Zagłada Romów z Powiatu Wyrzyskiego".

Od 31 marca 2023 r. na nakielskim Rynku prezentowaliśmy dwie wystawy plenerowe. „Zagłada Romów i Sinti w Europie" to ekspozycja przygotowana przez Instytut Pamięci Narodowej, a udostępniona przez Instytut Pamięci Narodowej Delegatura w Bydgoszczy. Z kolei wystawa „Zagłada Romów z Powiatu Wyrzyskiego" została przygotowana przez Muzeum Ziemi Krajeńskiej z okazji 80. rocznicy wywózki Romów do obozu koncentracyjnego Birkenau.

"Jak wskazują źródła archiwalne, niemiecki burmistrz Nakła, w imieniu lokalnej społeczności niemieckiej, od lipca 1942 r. podjął szereg działań w celu pozbycia się niechcianej ludności. Domagał się przeniesienia jej do obozu w Potulicach lub w inne miejsca, wskazując na rzekome zagrożenie jakie stanowią dla bezpieczeństwa mieszkańców Nakła.

W jednym z pism przyznał otwarcie, że chodzi o pozyskanie mieszkań dla Niemców, przybywających z głębi III Rzeszy Niemieckiej (w tym okresie nasiliły się naloty na niemieckie miasta i coraz więcej rodzin wymagało ewakuacji).

Ostatecznie 29 marca 1943 r. na polecenie Policji Kryminalnej aresztowano romską ludność Nakła. Ok. 70 osób zaprowadzono na teren zakładów mięsnych. Przez dwie doby przetrzymywano ich w wagonach kolejowych na bocznicy rzeźni. 31 marca wywieziono do specjalnego obozu cygańskiego w KL Birkenau. Nikt z nich nie przeżył.

6 kwietniu 1943 r. nakielska Kriminalpolizei poinformowała miejscową administrację policyjną (burmistrza), że deportowane osoby „już nie wrócą” i w związku z tym mają zostać „wyrejestrowane przez właściwy wydział kryminalny".